Aedes aegypti eskualde tropikal eta subtropikaletan maiz giza gaixotasunen agerraldiak eragiten dituzten hainbat arbobirusen (adibidez, denguea, chikungunya eta zika) bektore nagusia da. Agerraldi horien kudeaketa bektore-kontrolean oinarritzen da, sarritan eltxo eme helduei zuzendutako intsektizida sprayen bidez. Hala ere, eraginkortasun optimoa izateko beharrezkoa den ihinztaduraren estaldura espaziala eta maiztasuna ez dago argi. Ikerketa honetan, bolumen ultra baxuko (ULV) piretroide intsektizidak barruko ihinztatzeak etxeko Aedes aegypti eltxoen populazioetan duen eragina deskribatzen dugu.
Gure emaitzek erakusten dute Aedes aegypti-ko etxe barruko beherakadak batez ere etxe bereko ihinztaduraren ondoriozkoak direla, eta ez dute ondoko etxeetan ihinztatzearen ondorio gehigarririk. Spray eraginkortasuna azken ihinztadura egin zenetik denboraren arabera neurtu behar da, ez baitugu ondoz ondoko sprayetatik efektu metagarririk aurkitu. Gure ereduan oinarrituta, ihinztaduraren eraginkortasuna % 50 jaisten dela kalkulatzen dugu ihinztatu eta 28 egun gutxi gorabehera.
Etxe barruan Aedes aegypti ugaritasunaren beherakada, batez ere, etxe horretan azken ihinztaketa egin zenetik egun kopuruaren araberakoa izan zen, arrisku handiko eremuetan ihinztatzearen estalduraren garrantzia nabarmenduz, birusen transmisio-dinamikaren menpe dagoen ihinztadura-maiztasuna.
Ikerketa honetan, Iquitos hirian, Peruko Amazoniako eskualdean, bolumen oso baxuko barruko piretroideen ihinztaketa errepikatuen bi landa-saiakuntza handitako datuak erabili ditugu, etxe bateko aedes aegypti eltxoen populazio bakoitzarengan bolumen oso baxuko ihinztaketak duen eragina kalkulatzeko, etxe bakar baten mugetatik haratago. Aurreko ikerketek bolumen oso baxuko tratamenduen eragina kalkulatu dute, etxeak esku-hartze eremu handiago baten barruan edo kanpoan zeuden kontuan hartuta. Azterketa honetan, tratamendu-efektuak banakako etxeen maila finago batean banatu nahi ditugu, etxeko tratamenduen ekarpen erlatiboa ondoko etxeetako tratamenduekin alderatuta ulertzeko. Denborarekin, ihinztadura errepikatuaren eragin metatua kalkulatu dugu hegazti-etxeetan Aedes aegypti murrizketari buruzko azken ihinztaketarekin alderatuta, beharrezkoa den ihinztaduraren maiztasuna ulertzeko eta denboran zehar ihinztatzearen eraginkortasunaren beherakada ebaluatzeko. Azterketa honek bektore-kontroleko estrategiak garatzen lagun dezake eta ereduak parametrizatzeko informazioa eman dezake haien eraginkortasuna aurreikusteko.
Intereseko emaitza gisa definitzen da i eta t denboran etxe bakoitzeko bildutako Aedes aegypti helduen kopuru osoa, zeina maila anitzeko esparru bayesiar batean modelatzen dena, banaketa binomial negatiboa erabiliz gainsakapena kontuan hartzeko, batez ere Aedes aegypti heldu nulu kopuru handia bildu zenetik. Bi ikerketen arteko kokapen eta diseinu esperimentalen desberdintasunak kontuan hartuta, eredu hautagai guztiak S-2013 eta L-2014 datu multzoetara egokitu ziren, hurrenez hurren. Hautagaien ereduak forma orokorraren arabera garatzen dira:
a t aldiunean ihinztaduraren eragina neurtzen duten aldagai hautagaien multzoko edozein adierazten du, behean azaltzen den moduan.
b ihinztadurak i etxearen inguruko bizilagunengan duen eragina neurtzen duen aldagai hautagaien multzoko edozein adierazten du, behean azaltzen den moduan.
b-estatistika sinple bat probatu dugu t aurreko astean ihinztatutako i etxetik distantzia jakin bateko eraztun baten barruan dauden etxeen proportzioa kalkulatuz.
non h r eraztuneko etxe kopurua den eta r eraztunaren eta i etxearen arteko distantzia den. Eraztunen arteko distantzia faktore hauen arabera esleitzen da:
Eredu erlatiboa etxeko sprayen esposizio-funtzioetarako denbora haztatuta dago. Lerro gorri lodienak eredu egokiena adierazten du, marra lodiena eredu egokiena eta beste lerro lodiak WAIC eredu egokienaren WAIC-tik nabarmen desberdina ez den ereduak adierazten ditu. BA desintegrazio-funtzioa azken ihinztaduraren ondorengo bost eredu onenen artean dauden egun kopuruari aplikatzen zaio, bi esperimentuetako WAIC batez besteko sailkapenean oinarrituta.
Ereduaren arabera, ihinztaduraren eraginkortasuna % 50 murriztu zen ihinztaduraren ondoren 28 egun gutxi gorabehera, eta Aedes aegypti populazioak ia guztiz berreskuratu ziren bitartean ihinztaduraren ondoren 50-60 egun gutxi gorabehera.
Ikerketa honetan, barruko bolumen oso baxuko piretrina ihinztatzeak Aedes aegypti barruko populazioetan duen eragina deskribatzen dugu, etxetik gertu denboran eta espazioan gertatzen diren ihinztaketa-gertakariei dagokienez. Ihinztadurak Aedes aegypti populazioetan izan ditzaketen eraginen iraupena eta hedadura espaziala hobeto ezagutzeak bektoreak kontrolatzeko esku-hartzeetan behar diren ihinztaketaren estaldura espazialerako eta maiztasunerako helburu optimoak identifikatzen lagunduko du, eta bektoreak kontrolatzeko estrategia potentzial desberdinak alderatzeko oinarria emango du. informazioa. Gure emaitzek erakusten dute etxe barruko Aedes aegypti populazioaren murrizketa etxe bakarrean ihinztatzearen ondorioz gertatzen dela, eta ez dago ondoko eremuetako etxeetan ihinztatzearen eragin gehigarririk. Barruko Aedes aegypti populazioetan ihinztatzeak duen eragina azken ihinztaketa egin zenetik denboraren araberakoa da batez ere eta pixkanaka gutxitzen doa 60 egunetan. Aedes aegypti populazioen murrizketa gehiagorik ez zen ikusi etxe barruko ihinztadura-gertakari anitzen eragin metatua dela eta. Oro har, Aedes aegypti populazioa gutxitu egin da. Etxe batean Aedes aegypti eltxoen kopurua, batez ere, etxe horretan azken ihinztadura egin zenetik igarotako denboraren araberakoa da.
Gure ikerketaren muga garrantzitsu bat da ez dugula kontrolatu bildutako Aedes aegypti eltxo helduen adina. Esperimentu hauen aurreko analisiek [14] erakutsi zuten eme helduen adin-banaketa gazteagoa izan zela (eme nuliparoen proportzioa handiagoa) L-2014 ihinztatze-eremuan, tampone-eremuarekin alderatuta. Horrela, nahiz eta inguruko etxeetan ihinztaketa-ekitaldien eginkizun gehigarririk aurkitu etxe jakin batean Aedes aegypti ugaritasunari buruz, ezin dugu ziur egon Aedes aegypti populazio-dinamikan eskualdeko eraginik ez dagoenik ihinztatze-gertaerak maiz gertatzen diren eremuetan.
Gure azterketaren beste muga batzuk, besteak beste, Osasun Ministerioak larrialdiko ihinztaduraren kontuak ezin izatea, L-2014ko ihinztadura esperimentala baino 2 hilabete lehenago gertatu zena, haren kokapenari eta denborari buruzko informazio zehatzik ez zegoelako. Aurretik egindako analisiek frogatu dute spray horiek antzeko eragina izan zutela azterketa-eremu osoan, Aedes aegypti dentsitatearen oinarrizko maila komun bat osatuz; izan ere, ihinztaketa esperimentala hasi zenerako, Aedes aegypti populazioak berreskuratzen hasiak ziren. Gainera, bi aldi esperimentalen arteko emaitzen aldea azterketa-diseinuan eta Aedes aegypti-k zipermetrinarekiko duen suszeptibilitate ezberdinengatik izan daiteke, S-2013 L-2014 baino sentikorragoa izanik.
Azkenik, gure emaitzek erakusten dute barruko ihinztaketaren ondorioak ihinztadura gertatu zen etxeetara mugatu zirela, eta inguruko etxeetan ihinztatzeak ez zituela gehiago murrizten Aedes aegypti populazioak. Aedes aegypti eltxo helduak etxeetatik hurbil edo barruan gera daitezke, 10 m-ra bilduz eta 106 m-ko batez besteko distantzian ibiliz. Horrela, etxe baten ingurua ihinztatzeak agian ez du eragin handirik izan etxe horretako Aedes aegypti populazioan. Horrek aurreko aurkikuntzak onartzen ditu etxetik kanpo edo inguruan ihinztatzeak eraginik ez duela. Hala ere, arestian esan bezala, eskualde-eraginak egon daitezke Aedes aegypti populazio-dinamikan, eta gure eredua ez zen horrelako efektuak antzemateko diseinatu.
Batera hartuta, gure emaitzek agerraldi batean transmititzeko arrisku handiagoa duten etxe guztietara heltzearen garrantzia azpimarratzen dute, izan ere, duela gutxi ihinztatuak izan ez diren etxeek ezin dute fidatu inguruko esku-hartzeetan edo iraganeko esku-hartze anitzetan egungo eltxoen populazioak murrizteko. Etxe batzuk eskuraezinak zirenez, hasierako ihinztaketa ahaleginek estaldura partziala lortzen zuten beti. Galdutako etxeetara behin eta berriz egindako bisitak estaldura handitu dezakete, baina etekinak gutxitzen dira saiakera bakoitzean eta etxe bakoitzeko kostua handitzen da. Beraz, bektoreak kontrolatzeko programak hobetu behar dira, dengearen transmisio-arriskua handiagoa den eremuetara bideratuz. Denguearen transmisioa heterogeneoa da espazioan eta denboran, eta arrisku handiko eremuen tokiko ebaluazioak, baldintza demografikoak, ingurumenekoak eta sozialak barne, zuzendutako bektoreak kontrolatzeko ahaleginak gidatu behar ditu. Bideratutako beste estrategia batzuk, barneko hondar ihinztadura kontaktuen trazadurarekin konbinatzea adibidez, eraginkorrak izan dira iraganean eta arrakasta izan dezakete zenbait ezarpenetan . Eredu matematikoek ere lagundu dezakete kontrol bektorialaren estrategia optimoak hautatzen tokiko ingurune bakoitzean transmisioa murrizteko landa-saiakuntza garesti eta logistikoki konplexurik egin beharrik gabe. Gure emaitzek bolumen oso baxuko barruko ihinztaketaren efektu espazialak eta tenporalak parametrizatzen dituzte, etorkizuneko modelizazio mekanikoko ahaleginen berri izan dezaketenak.
Argitalpenaren ordua: 2025-1-13